شعر مادرِ هنرها
تاریخ انتشار: ۱۶ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۳۰۷۱۶۳
ورودیه:
بشر از قرن‌ها پیش نمادها و نشانه‌های قراردادی را برای انتقال مفهوم و ایجاد ارتباط، انتخاب کرد. مجموعه نشانه‌ها و توافقاتی که امروزه به نام زبان می‌شناسیم. بشر درون زبان به شگفتی و جادوی دیگری رسید: "شعر". او با کشف آواها و موسیقیِ پنهان در کلمات، و با ایجاد ریتم و وزن شروع کرد "شرح حال و شرح رویاهای خود را نوشتن (سرودن) ".
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
*شعر، مادر هنرها
شعر را مادر هنرها می‌دانند. به این معنا که قدرت شگفت انگیز شعر در حس آمیزی و فضاسازی و مفهومسازی و کشف و الشهود جهان، دیگر گونه‌های هنر مثل نمایشنامه نویسی و رمان و داستان و حتی نقاشی و عکاسی و سینما را زیر تأثیر خودش قرار می‌دهد؛ از تأثیر حسی و مفهومی تا "تأثیرات ساختاری و زبانی". برای نمونه می‌توان به جریان قدرتمند "سینمای موج نو فرانسه" اشاره کرد که در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی، سویه‌ها و نگاه‌های جدیدی به سینمای جهان داد. در این سینما تاکید بر چند چیز بود: "ارائه برشی از زندگی به جای آرایه قصه‌ای از زندگی، ضد قهرمان و ضد ستاره بودن فیلم‌ها، حضور پررنگ‌تر شخصیت زنان در فیلم‌ها، اجازه برداشت و تفسیر دادن به مخاطب، استفاده از دوربین سَبُک دستی به جای دوربین‌های سنگین و حرف‌های، زمان و مکان را از محوریت فیلم حذف کردن، توجه به مسئله سرکوب شده جنسی، و ساختارشکنی‌های بصری و روایی پی در پی…".
دو غول بزرگ در این سینما، ژان لوک گدار و فرانسوا تروفو بودند. اما جالب این است عده‌ی کمی می‌دانند این موج عظیم و تازه سینمایی با تأثیر از شعر دوره خودش شکل گرفت! شاعرانی مثل "ژان فرانسوا شابرون"، "میشل بوتور"، "لورانس ایشه"، "ژان کلود رنار"، "ژان ژنه" و "امه سزر" و برخی شاعران دیگر، با زبان و بیان نو در شعرهاشان، توجه به زن به عنوان یک شخصیت اجتماعی و وجودی نه یک سوژه جنسی و جنسیتی، ساختارشکنی در شعرهاشان و رسیدن به ساختارهای جدید، توجه به غنا و ساخت و سازهای نو زبانی، تاکید بر سمبل‌ها و استعارات، و مفهوم سازی و حس سازی به جای ارائه "معنای مستقیم"، در شکل گیری ذهنیت تازه و تجربیات سینمایی "فیلم‌سازان موج نو فرانسه" اثرات مستقیم و غیرمستقیم داشتند. این حرف به مفهوم این نیست که سینمای موج نو به طور مستقیم متأثر از شعر معاصرش بوده، بلکه به این معناست این نوع از سینما تأثیراتی پیدا و پنهان از شعر عصر خودش گرفته است.
در تئاتر و نمایشنامه نویسی و فیلمنامه نویسی و حتی عکاسی و نقاشی و معماری نیز ردپای شعر را می‌بینیم؛ گاه اثرات مستقیم شعر در ساختار و بافت و وجه ادراکی این هنرها و هنرمندانشان را و گاه اثرات غیرمستقیم و پنهانی… "بهروز مرباغی" در مقاله مهم "گفت وگوی شعر و هنر با مبانی نظری معماری" به زنده و پویا بودن شعر امروز و نقش محوری انسان در آن اشاره می‌کند و همچنین به "فردیت مدرن در شعر و ارزرشمندی زندگی‌اش" اشاره می‌کند و می‌نویسد: "شعر امروز، شعرِ حرکت و آفرینش است. از تاریخ پُرشکوهش سر برآورده، متحول شده و زبانی معاصر یافته است. شعر فارسی نمونه قابل استنادی از تحول مبانی نظری در هنر است"… "چون در میان هنرها، شعر فارسی عمیق‌ترین پیوند را با فرهنگِ جاری مردم دارد، پرداختن به آن (منظور توجه و بررسی جامعهشناختی و هنرشناسانه است) برای نشان دادن زمان و تحولات اجتماعی بر هنر و مبانی نظری هنر (سینما و نقاشی و موسیقی و تاتر و غیره) امری منطقی است…". (منبع: سایت معمارینت؛ مرباغی، بهروز).
مادرانگی و تغذیه‌گری شعر به هنرها
تصویر یکی از ارکان شعر است. در بیشتر شعرها ما با تصاویر پیاپی روبهرو هستیم؛ تصاویری که باری عاطفی، سمبلیک و نمادین، و گاه استعاری دارند. در مبحث ساختار شعر، یکی از سنجه ها، دنبال کردن "حرکت واحدهای تصویری در کلیت شعر" است. شعر این قابلیت خاص و جادوگونه را دارد که "تصاویری استعاری و سمبلیک بسازد که نه یک معنا بلکه قابلیت ایجاد چندین مفهوم (برداشت) را دارد". در هنر نقاشی نیز با "تصویر" سر و کار داریم. وجه ساختاری هنر نقاشی را "خصوصیت رنگ‌ها، ابعاد، زوایا، زاویه دید، ذهنگرا بودن یا رئال بودن، و تکنیک نور و سایه و غیره" تشکیل می‌دهد؛ اما نقاشی در ذات خودش فقط ثبتکننده یک تصویر نیست! نقاشی نیز چون شعر به دنبال "خلق مفهوم" است. در شعر، به سبب "زبان و هنرِ بیانی بودن شعر" قدرت خلق پیاپی و قدرتمند "تصاویرِ تاویلپذیر" زیاد است؛ از این منظر شعر همواره جلوتر و قوی‌تر از نقاشیست؛ اما نقاشی و درواقع هنرمند نقاش، گاه با خواندن و ادراک شعرها اقدام به خلق اثری تصویری با رویکرد استعاری و تفسیرپذیر می‌کند، و گاه با بهره‌گیری از نگاه ساختاری شعر، سعی به خلق "فضا و تصویر استعاری و تفسیرمند" می‌کند.
دکتر "شفیعی کدکنی" شعر را دارای تصویرِ شاعرانه می‌داند. یعنی تصویری که چیزی فراتر از ثبت و بیان یک چیز و یک اتفاق است؛ تصویر شاعرانه دارای تخیل و تصور و کُنش استعاری و کنایی است و به این سبب قدرت ایجاد حس و ایجاد تصورات بالایی دارد...
شاید به روایت و قول "ابن هیثم" بتوان استناد بیشتری کرد که "تجسم را زیبایی‌آفرین" می‌داند و "خیال و تجسم را می‌توان فصل مشترک احساس و کار هر هنرمندی" دانست.
"نقاش نیز شبیه موسیقیدان می‌کوشد تا احساسات اثر ادبی را همنشین عناصر تجسمی کند؛ از این روی می‌توان گفت ادبیات الهامبخش هنرهای تجسمی به‌ویژه نگارگری و خوشنویسی بوده است". (دکتر منیر عباسیان و دکتر محمدعلی گذشتی؛ هنر ادبی و ادبیات هنری؛ فصلنامه‌ی علوم ادبی).
شعر آنقدر قدرت اثرگذاری مستقیم بر روان و روح آدمی را دارد که گاه یک بیت از یک شعر کلاسیک یا چند سطر از شعری مدرن و نو، ۱۰ بار بیش از دیدن یک فیلم (که با هزینه‌ای کلان تهیه شده! و دو ساعت زمان نیاز دارد برای دیدن!) یا شنیدن یک سخنرانی علمی و تشریحی، روی مخاطب (مردم) اثر می‌گذارد. جالب اینکه به سبب قدرت اثرگذاری مستقیم و آنی شعر بر روان و ذهن مخاطب، در فیلم‌ها نیز گاه از شعرها در دیالوگ شخصیت‌ها استفاده می‌شود؛ یا در سخنرانی‌های مذهبی و علمی و غیره، سخنران در تایید حرفش یا برای اثرگذاری بیشتر بر مخاطبش، از بیت یا سطوری از شعرها استفاده می‌کند...
در ادبیات نمایشی (نمایشنامه‌نویسی) نیز تاثیرات پیدا و پنهان شعر وجود دارد؛ از بیان و زبان شاعرانه تا استفاده مستقیم از شعرها در متون نمایشی تا اقتباس از شعر، و استعاری و سمبلیک و با ریتم و لحن شاعرانه نوشتن.
در مورد بیان و زبان شاعرانه می‌توان به "بهرام بیضایی" و "حمید امجد" و "محمود استادمحمد" اشاره کرد. بیضایی در همه آثارش از "زبان شاعرانه" بهره می‌برد؛ زبانی که هم فخیم و کلاسیک است هم آهنگین هم دارای کنایات و نشانه‌ها و استعاره‌های بسیاری است. سرآمد چنین زبان و بیانی در آثار او دو فیلمنامه "طومار شیخ شرزین" و "روز واقعه" و نمایشنامه‌ی "هزار و یک شب شهرزاد" است. حمید امجد نیز توجه و تاکید خاصی به زبان و سلامت زبانی دارد و در عین حال از امکانات شعری مثل "تصاویر شاعرانه" و "کنایه" و "تشبیه" استفاده می‌کند. در آثار محمود استادمحمد، ما هم با نگاه‌های شاعرانه (حسی و ادراکی) روبهرو هستیم هم با "لحن و بیان شاعرانه".
موخره:
ما به عنوان شاعر، نه فقط در برابر "زبان" و "مردم" بلکه در شکلی کلی‌تر در برابر "هنر" نیز مسئولیم؛ شعر به طور غیرمستقیم (و مستقیم) هنرهای دیگر را تغذیه می‌کند و نفسی تازه به آنها می‌دهد؛ پس به یاد بیاوریم ما به عنوان شاعر باید روز به روز به سمت حد اعلای شعر حرکت کنیم؛ هم از منظرهای ساختاری و زبانی هم ادراکی و اندیشه‌گی. و به یاد بیاوریم، چه در این نوشتار، چه هر زمان و جای دیگری، وقتی از "شعر" و "اهمیتش" حرف زده می‌شود، نه هزاران هزار دلنوشته و دلنویس، بلکه شعر به مفهوم عمیق و جدی‌اش مورد نظر است.
منبع: ایرنا
کلیدواژه: کتاب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۳۰۷۱۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مشارکت مردم در جهش تولید به صورت مستقیم و فردی باشد
ایسنا/فارس فرماندار شیراز با اشاره به راهکارهای تحقق شعار «جهش تولید با مشارکت مردم» گفت: به نظر می‌رسد که مشارکت مردم در جهت ایجاد جهش تولید و برخی مسائل اقتصادی، باید به صورت مستقیم باشد تا هر کسی متناسب با توانمندی خود بتواند وارد این عرصه شود.
لطف‌الله شیبانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به نامگذاری سال به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» از سوی رهبر معظم انقلاب گفت: تفاوت شعار امسال با شعار سال‌های قبل، بحث مشارکت مردم است.
وی، نسخه ورود مردم در تمام فعالیت‌های مرتبط با حاکمیت کشور را نسخه شفابخشی دانست که در ۴۵ ساله عمر انقلاب اسلامی همواره موفق‌آمیز بوده است و افزود: در هرجا از مشارکت مردم استفاده کردیم، صد درصد موفق بودیم.
شیبانی اظهار کرد: علی‌رغم اینکه رهبر معظم انقلاب در تمام سنوات گذشته شعار سال را به مسائل تولید و اشتغال اختصاص دادند، اما همان‌طور که در فرمایشاتشان هم مطرح است، آن چیزی که مورد انتظار مردم است، به صورت کامل محقق نشده است.
فرماندار شیراز با یادآوری اینکه رهبر معظم انقلاب امسال بحث ورود عامه مردم را برای حل مشکلات اقتصادی و اشتغال مطرح کردند، به تبیین نکاتی در این رابطه پرداخت و گفت: وقتی بحث ورود مردم به فعالیت‌های تولیدی و اقتصادی مطرح می‌شود، اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود همان نسخه شرکت‌های تعاونی است.
وی اضافه کرد: نسخه شرکت‌های تعاونی در جای خودش یکی از ارکان فعالیت‌های اقتصادی ماست که در قانون اساسی هم پیش‌بینی شده است اما به نظر می‌رسد که مشارکت مردم در جهت ایجاد جهش تولید و برخی مسائل اقتصادی، باید به صورت مستقیم به فعالیت‌های تولیدی باشد یعنی باید تک تک مردم در حد توان و بضاعت و تحمل و امکان، در تک تک فعالیت‌های اقتصادی شرکت کنند.
شیبانی افزود: منظور این نیست که سرمایه کوچک و خرد برای تأمین منابع مالی یک تولیدی یا رویداد انجام شود که این هم در جای خود درست است، اما منظور آن است که هر کسی در حد توان خود وارد پروسه تولید شود، به عنوان مثال چیزی که عامه مردم درگیر آن هستند، فعالیت‌های صنایع دستی است.
فرماندار شیراز تصریح کرد: در بحث صنایع دستی، باید به این سمت برویم که منابع مالی هر کدام از افراد یکی شود و یک فعالیت مرتبط با تولید راه‌اندازی شود. به عنوان مثال اگر یک خانم توان قالی‌بافی دارد حتی اگر در یک روستای دورافتاده هم باشد، باید موانع کار برایش برطرف شود تا بتواند شخصاً و رأسا به فعالیت بپردازد و منابع مالی آن تأمین شود تا بتواند وارد کار تولیدی شود و این مسئله هم در گرو این نباشد که باید شرکت یا سازمان تأسیس کنیم.
وی با بیان اینکه همچنین اگر کسی فعالیت دانش بنیاد داشته باشد، موانع پیش پای او را برطرف کنیم تا بتواند وارد فعالیت تولیدی شود، گفت: اگر بحث تولیدی و اقتصاد عمومی را فراگیر کنیم که همه در حد توانایی و تجربه و دانش خود به صورت فردی و شخصی وارد این قضایا شوند، بسیاری از مشکلات خرد جامعه از جمله بحث اشتغال حل خواهد شد.
فرماندار شیراز یادآور شد: بحث راه‌اندازی صنایع تبدیلی در یک خانواده می‌تواند مسئله اشتغال فرزندان یا حتی اطرافیان آنان را برطرف کرده و مشکلات اقتصاد آنان را حل کند.
انتهای پیام
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان